Van Houbosch naar Houtenbos

Als we bij de familie Houtenbos ver teruggaan in de tijd, dan stuiten we rond het jaar 1700 op ene Egbert Houbosch, de vroegst bekende ‘stamvader’ van waaruit alle Houtenbossen in en buiten ons land zijn ontstaan. Deze Egbert en zijn eerste nakomelingen leefden in de omgeving van Limmen en Bergen.

Veel gegevens over deze voorouders zijn ooit verzameld door ome Jaap Houtenbos en zijn zoon Gerard. Hun speurwerk in oude archieven en hun vele persoonlijke kontakten met (verre) familieleden leverden een uitgebreide stamboom van de familie op. Een vereenvoudigd overzicht is aan dit verhaal toegevoegd.

Zo is te zien dat onze grootvader Piet Houtenbos een nazaat is van de zogenaamde ‘Bergense tak’ van deze familie. Omstreeks 1800 leefde er ene Jan HoutBos (een achterkleinkind van Egbert uit 1700) en hij had twee zonen: Jan en Hendrik. Jan vestigde zich in Bergen en is de stamvader van de Bergense tak van de familie. Hendrik bleef in Limmen wonen en werd zo de oorsprong van de ‘Limmense tak’ van Houtenbossen.

De familienaam zien we in de archieven veranderen van Houbosch (omstreeks 1700) naar HoutBos (omstreeks 1800) en naar Houtenbos (omstreeks 1850). Interessant is natuurlijk de vraag waar de naam vandaan komt.
Een ‘houbosch’ was vroeger een bos, dat speciaal voor het kappen van gebruikshout was aangelegd en daarvoor werd bijgehouden. Het onderdeel ‘hou’ in de naam komt van het oude werkwoord ‘houen’, dat kappen of hakken betekent. Onze verre voorouders zouden dus bij zo’n ‘houbosch’ hebben kunnen gewoond of een dergelijk bos hebben geëxploiteerd. We moeten er naar raden, maar dit lijkt, ook gelet op de streek waar zij hebben gewoond, een aannemelijke verklaring.

Waarom de naam Houbosch in HoutBos is veranderd, kunnen we alleen maar gissen. Het zal waarschijnlijk het gevolg zijn van de taalontwikkeling en mogelijk lag HoutBos beter in het gehoor. Dat geldt waarschijnlijk ook voor het laatste stapje in de naamsontwikkeling, van HoutBos naar Houtenbos. Het klinkt goed, maar de familie zit vervolgens wel opgescheept met een pleonasme in hun achternaam. Zoiets als ‘groen gras’.

Dan is er het familiewapen….? Wie weet daar meer van? *